Pierwszy proces oświęcimski

Ława oskarżonych

Pierwszy proces oświęcimski – proces sądowy w Krakowie przed polskim Najwyższym Trybunałem Narodowym w dniach 24 listopada – 22 grudnia 1947. Na ławie oskarżonych zasiadło 40 byłych członków załogi niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.

Proces odbył się w specjalnie do tego przygotowanej sali Muzeum Narodowego w Krakowie (w której mieściło się 500 osób) i był równolegle tłumaczony na cztery języki. Akt oskarżenia obejmował przede wszystkim zarzuty dotyczące udziału oskarżonych w gazowaniu Żydów przywożonych z całej Europy na terenie obozu w Birkenau, dokonywania rozlicznych egzekucji i maltretowania więźniów oraz popełnienia innych okrucieństw na terenie obozu. Łączną liczbę ofiar obozu ocenia się na od około 1 100 000 do 1 500 000 (w ogromnej większości Żydów, ale także więźniów politycznych z Polski i innych krajów okupowanych, Romów oraz radzieckich jeńców wojennych).

Na ławie oskarżonych zasiedli między innymi: Arthur Liebehenschel (komendant obozu, następca Rudolfa Hössa), Max Grabner (szef obozowego Gestapo), Hans Aumeier (jeden z kierowników obozu i zastępców komendanta), Maria Mandl (kierowniczka obozu kobiecego w Brzezince), Karl Ernst Möckel (szef obozowej administracji) i Erich Muhsfeldt (kierownik krematoriów w Brzezince). Aumeier i Muhsfeldt zostali już wcześniej skazani za zbrodnie popełnione w obozach na terenie III Rzeszy, lecz Amerykanie postanowili przekazać ich Polsce, by odpowiedzieli także za zbrodnie, których dopuścili się w Auschwitz. W toku procesu trybunał uznał organizację obozów koncentracyjnych za organizację przestępczą.

W wyniku procesu 23 oskarżonych skazano na karę śmierci przez powieszenie (2 oskarżonym zamieniono ją następnie na dożywotnie pozbawienie wolności), 16 na karę pozbawienia wolności od dożywotniego pozbawienia wolności do 3 lat, a jednego oskarżonego uniewinniono. Wyroki śmierci wykonano 24 stycznia 1948 w więzieniu Montelupich w Krakowie.

W uzasadnieniu wyroku Najwyższy Trybunał Narodowy rozstrzygnął kwestię powołania się oskarżonych na rozkaz przełożonych (co miało znaczenie nie tylko dla tej sprawy) stwierdzając, iż:

Znęcanie się nad i tak nadmiernie udręczonymi więźniami dowodzi wielkiego zezwierzęcenia tych oskarżonych, którzy w wyniku przewodu sądowego zostali skazani na karę śmierci. To znęcanie się ze strony tych oskarżonych, którzy wszyscy brali mniejszy lub większy udział w zabijaniu więźniów, wskazuje też na to, że ci oskarżeni brali udział w tych zabójstwach z potrzeby wewnętrznej zabijania, a nie w wykonaniu rozkazu przełożonych. Gdyby bowiem nie odczuwali potrzeby zabijania, to albo okazywaliby więźniom współczucie, albo też byliby dla nich obojętni, lecz nie znęcaliby się nad nimi.

Werdykt Najwyższego Trybunału Narodowego w pierwszym procesie oświęcimskim

Oskarżony	Stopień	Funkcja	Wyrok
Arthur Liebehenschel	SS-Obersturmbannführer	komendant obozu	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Hans Aumeier	SS-Sturmbannführer	Schutzhaftlagerführer	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Max Grabner	SS-Untersturmführer	szef obozowego Gestapo	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Karl Ernst Möckel	SS-Obersturmbannführer	kierownik administracji obozowej	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Maria Mandl	SS-Oberaufseherin	kierowniczka obozu kobiecego w Birkenau	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Franz Xaver Kraus	SS-Sturmbannführer	oficer informacyjny	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Ludwig Plagge	SS-Oberscharführer	Rapportführer	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Fritz Buntrock	SS-Unterscharführer	Rapportführer	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Wilhelm Gerhard Gehring	SS-Hauptscharführer	komendant podobozu	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Otto Lätsch	SS-Unterscharführer	zastępca komendanta podobozu	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Heinrich Josten	SS-Obersturmführer	dowódca kompanii wartowniczej	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Josef Kollmer	SS-Obersturmführer	dowódca kompanii wartowniczej	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Erich Muhsfeldt	SS-Oberscharführer	kierownik krematoriów w Birkenau	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Hermann Kirschner	SS-Unterscharführer	urzędnik administracji obozowej	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Hans Schumacher	SS-Unterscharführer	kierownik obozowego magazynu żywnościowego	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
August Bogusch	SS-Scharführer	urzędnik w kancelarii kierownika obozu	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Therese Brandl	SS-Aufseherin	SS-Erstaufseherin	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Paul Szczurek	SS-Unterscharführer	Blockführer	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Paul Götze	SS-Rottenführer	Blockführer	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Herbert Paul Ludwig	SS-Oberscharführer	Blockführer	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Kurt Hugo Müller	SS-Unterscharführer	Blockführer	śmierć przez powieszenie (wyrok wykonano)
Johann Paul Kremer	SS-Obersturmführer	lekarz obozowy	śmierć przez powieszenie (karę zamieniono na dożywotnie pozbawienie wolności)
Artur Breitwieser	SS-Unterscharführer	urzędnik administracji obozowej	śmierć przez powieszenie (karę zamieniono na dożywotnie pozbawienie wolności)
Detleff Nebbe	SS-Sturmscharführer	sierżant kompanii wartowniczej	dożywotnie pozbawienie wolności
Karl Seufert	SS-Hauptscharführer	nadzorca w bloku więziennym	dożywotnie pozbawienie wolności
Hans Koch	SS-Unterscharführer	członek obozowej służby dezynfekcyjnej	dożywotnie pozbawienie wolności
Luise Danz	SS-Aufseherin	nadzorczyni	dożywotnie pozbawienie wolności
Adolf Medefind	SS-Unterscharführer	strażnik	dożywotnie pozbawienie wolności
Anton Lechner	SS-Rottenführer	strażnik	dożywotnie pozbawienie wolności
Franz Romeikat	SS-Unterscharführer	urzędnik administracji obozowej	15 lat pozbawienia wolności
Hans Hoffmann	SS-Rottenführer	obozowe Gestapo	15 lat pozbawienia wolności
Hildegard Lächert	SS-Aufseherin	nadzorczyni	15 lat pozbawienia wolności
Alice Orlowski	SS-Aufseherin	nadzorczyni	15 lat pozbawienia wolności
Johannes Weber	SS-Sturmmann	pracownik w kuchni obozowej	15 lat pozbawienia wolności
Alexander Bülow	SS-Rottenführer	strażnik	15 lat pozbawienia wolności
Eduard Lorenz	SS-Unterscharführer	strażnik	15 lat pozbawienia wolności
Richard Schröder	SS-Unterscharführer	urzędnik rachunkowy	10 lat pozbawienia wolności
Erich Adam Dinges	SS-Sturmmann	szofer obozowy	5 lat pozbawienia wolności
Karl Jeschke	SS-Oberscharführer	strażnik	3 lata pozbawienia wolności
Hans Münch	SS-Untersturmführer	lekarz w Instytucie Higieny SS	uniewinniony

Drugi proces oświęcimski toczył się od 20 grudnia 1963 do 10 sierpnia 1965 przed zachodnioniemieckim sądem we Frankfurcie nad Menem.

Bibliografia

• Cyprian T., Sawicki J., Siedem wyroków Najwyższego Trybunału Narodowego, Poznań 1962